"Betrek burgers eerder"

De Nationale ombudsman presenteerde op 2 maart 2021 ‘Een burger is geen dataset - Ombudsvisie op behoorlijk gebruik van data en algoritmen door de overheid’. Daarin staan aanbevelingen voor overheidsorganisaties.

Ombudsman Reinier van Zutphen zegt in de ombudsvisie dat overheden het belangrijk vinden om het belang van de burger voorop te stellen. Maar dat dit in de praktijk nog onvoldoende gebeurt. Volgens hem wil niemand dat burgers slachtoffer worden van een overheidssysteem met data en algoritmen. Of dat zij worden geconfronteerd met ongewenste resultaten.

De Nationale ombudsman startte daarom een onderzoek. Hij wilde weten hoe overheidsinstanties omgaan met de belangen van burgers als ze data en algoritmen gebruiken.

Een onderzoeksteam bezocht verschillende instanties om te horen hoe zij dat aanpakken. Onderzoeker Emily Govers: “We gingen langs bij UWV, de Belastingdienst, de SVB en de politie. Zij hebben veel contact met burgers.”

Ook spraken de onderzoekers met de ministeries van Justitie en Veiligheid (JenV) en Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK). En met medewerkers van het College van de Rechten van de Mens, de Algemene Rekenkamer, de Raad van State en wetenschappers van universiteiten. "Daarnaast hebben we diepte-interviews gehouden met dertig burgers."

1. Wees duidelijk
2. Wees toegankelijk
3. Wees oplossingsgericht

Als overheden deze uitgangspunten gebruiken bij data en algoritmen, stellen ze het perspectief van burgers centraal.

Emily: “Mensen kunnen altijd slachtoffer worden van systemen. Dat risico verklein je door van tevoren goed na te denken over welke persoonlijke gegevens een systeem gebruikt. En gaat het toch mis? Dan moet er een mogelijkheid zijn om het systeem te stoppen.”

Een concrete aanbeveling is dan ook: bouw een ‘stopknop’ in het systeem. Want persoonlijk contact en maatwerk moeten altijd mogelijk blijven. Emily: “Dat versterkt het vertrouwen van burgers in de overheid.”